Berke Han, Cengiz Han’ın torunu Cuci Han’ın oğludur. Cengiz Han’ın ölümü üzerine parçalara ayrılan Moğol İmparatorluğunun Karadeniz’in kuzeyinde kalan kısmına Altın Orda ismi verilmiştir. Bu devletin Müslüman olan ilk hükümdarının hikâyesi beyanındadır.
Doğumu ve gençliği hakkında fazla bilgi yoktur. 1256 yılında iktidara gelmiştir. Müslümanlığı hükümdarlıktan önce kabul etmiştir. Anadolu coğrafyası uzun yıllar İlhanlı hakimiyeti altında kaldığı için Ahmet Teküdar’ın İslamı seçmesi tarihimizde daha çok bilinirken, Berke’nin Müslüman olmasının tarihimize etkileri pek konuşulmaz.
Saltanatının ilk yıllarında Polonya, Lituanya gibi coğrafyalarda baskı kurmuştur. Bu durum onun gaza ve cihat anlayışı içerisinde olduğuna kanıttır. Benzer şekilde Rus prensliklerini tabiiyet altına almıştır. Berke Han, Bizans’a sığınan II. İzzeddin Keykavus’u bu devletin elinden kurtarmıştır. Keykavus ile akrabalık kurmuş ve ona mülkünden hediyelerde bulunmuştur. Bu durum onun İslami bir yaklaşım ile Müslüman bir hükümdarı kurtarma çabasına bir örnektir.
Berke Han’ın yaşadığı dönemde en büyük sorunu aynı soydan geldikleri İlhanlılardı. Hulagü Han Müslüman değildi. Berke’nin İslamı seçmesi hem Moğol birliğini parçalıyordu. Hem de bu coğrafyada İslamı kuvvetlendirecek bir olaydı. İki devletin hükümdarları akraba olmasına rağmen samimi bir Müslüman olan Berke amca çocuklarına karşı İslam’ın bayraktarlığını yapacaktır. Bu minvalde Kahire:’ye elçi gönderecek Mısır Memlukları ile ittifak arayacaktır. Bu gelişmeler olurken İlhanlılar Altın Orda tüccarlarını öldürünce İlhanlı ve Altın Orda cephesi karşı karşıya geldi. 1263 yılında Altın Orda Devleti, İlhanlıları mağlup etti. Mısır ittifakı ise 1266 Berke Han’ın vefatı üzerine yarım kaldı. Oğlu olmadığı için yeğeni Mengü Timur hükümdar ilan edildi.
Samimi bir Müslüman olan Berke, başkent Saray başta olmak üzere sınırları dâhilinde İslami kurumlar açmaya çalışmıştır. Kendi soydaşlarına karşı İslamın koruyuculuğunu yapmıştır. Memluklar ve Selçuklular ile ittifakı hayata geçseydi Türkiye tarihi farklı seyrederdi. Allah rahmet eylesin.
Mustafa AK
Tarih Öğretmeni