Pnömokonyoz, akciğerlerde toz birikmesine bağlı olarak doku hasarına ve solunum rahatsızlığına yol açan önemli bir meslek hastalığıdır. Erken teşhis ve uygun önlemlerle hastalığın ilerlemesi durdurulabilir. Çalışan sağlığını etkileyip iş göremezlik ve maluliyete kadar gidebilen hastalık, hukuki ve mali bakımlardan işyeri hekimleri ve işverenleri de ilgilendirmektedir.
İşyeri ortamındapnömokonyoz yapan tozlara maruz kalan çalışanlar için işyeri hekimince belirlenen sıklıkta akciğer filmlerinin çekilmesi gerekir.Hastalığın başlangıç aşamasında tespit edilip önlem alınabilmesi için akciğer röntgenlerinin Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından belirlenen standartlara uygun teknik kalitede çekilmesi ve tecrübeli “pnömokonyoz okuyucusu” hekimler tarafından değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Bilindiği gibi, röntgen görüntüleme sistemleri; analog röntgen, kompüterize röntgen (CR) veya dijital röntgen (DR) olarak sınıflandırılabilir.
DR sistemlerin CR sistemlere üstünlüğü:
Daha düşük doz ışın ile daha kaliteli görüntü sağlanabilmesi, Görüntünün 5 saniye içinde oluşup teknisyen tarafından kalitesinin değerlendirilip anında tekrarlanabilmesi, DR sistemde görüntünün doğrudan dijital ortama aktarılmasıdır. CR ile çekilen filmler sonradan dijital ortama aktarıldığı için görüntüde kayıplar ve bozulmalar olabilmektedir.Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yayınlanan Tozla Mücadele İle İlgili Uygulamalara İlişkin Tebliğ’de akciğer radyografilerinin teknik kalitesi 4 farklı derecede tanımlanmış; kabul edilemez özellikteki filmlerin okuyucular tarafından değerlendirmeye alınmayacağı bildirilmiştir.
Çekilen filmler “pnömokonyoz okuyucusu” hekimler tarafından ILO standardına uygun olarak, medikal ekranda, ILO Pnömokonyoz Radyografileri Uluslararası Sınıflandırması rehberinde belirtilen ölçütler doğrultusunda değerlendirilmeli ve mevzuata uygun olarak raporlanmalıdır.
CR ve DR sistemi ile çekilen filmler,bir Görüntü Arşivleme ve İletişim Sisteminde (PACS) taşınmalı/saklanmalıdır.Düşük kalitedeki bazı filmlerinPACS’da teknik kalitesi yükseltilerek değerlendirmesi güvenlik kıyafetleri mümkün olmaktadır.
Çok sayıda çalışanı olan işyerlerinde akciğer filmi ve solunum fonksiyon testi gibi hastalık tarama testleri gezici sağlık araçları ile yapılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus bu araçların ilgili mevzuata uygun olarak Sağlık Bakanlığından ruhsatlı olması ve değerlendirmelerin yetkili kişiler tarafından yapılmasıdır.
Bu hizmet,çalışanları işyeri ortamındapnömokonyoz yapan tozlara maruz kalan işletmeler için (madenler, seramik fabrikaları, çimento fabrikaları, kumlama, kaynak yapılan işyerleri vb.) göz ardı edilemez bir önem taşımaktadır. Çünkü bu tozlara maruz kalmak sebebiyle akciğer hastalığı gelişmesi durumunda çalışanların iş göremezlik, maluliyet vb. olumsuz durumlarla karşılaşması sonucunda işverenlerin deyargılanma, tazminat ödeme gibisorumlulukları bulunmaktadır.
İşyeri hekimince uygun görülen sıklıkta bu taramaları yapılan çalışanların akciğer hastalıklarının başlangıç aşamasında tespit edilmesi, takibi, tedavisi mümkündür.
Unutulmamalıdır ki, meslek hastalıkları; zamanında teşhis edildiği, uygun önlemler alındığı, zamanında ve uygun şekilde tedavi edildiği takdirde yüzde yüz tedavi edilebilen hastalıklardır. Bunlar yapılmadığı takdirde, meslek hastalıkları; ilerleyici, kapasite ve fonksiyon kaybına yol açarak iş göremezlik ve maluliyetle sonuçlanabilen hastalıklardır.