TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
İnsanların yaşamak hakkı, kişi dokunulmazlığı, sağlıklı bir çevrede sağlık içerisinde yaşama hakkı, eğitim, özel yaşamının gizliliği, seçme ve seçilme hakkı gibi temel hakları modern demokrasilerde anayasal güvence altına alınmıştır.
Bunun yanında insanların birde temel özgürlükleri vardır. Haber alma özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, yerleşme ve seyahat özgürlüğü, toplantı hak ve özgürlüğü gibi bunlarda çağdaş demokrasi ile yönetilen ülkelerin anayasalarında sayılmıştır. Ancak her birey bu temel hak ve özgürlükleri gereği gibi kullanabilmesi bazı durumlara mümkün olmayabiliyor.
Siyasal gücü elinde bulunduranlar çeşitli kaygılarla bu temel hak özgürlükleri kendi ideolojileri doğrultusunda yorumlayıp çeşitli kısıtlamalar getirebilmekte, dahası bazılarını gündemlerinin ilk sırasına alıp, bazılarını görmezden gelebilmektedirler.
Temel hak ve özgürlüklerinin bilincinde olan her birey bu tür kısıtlamalara karşı tepki vermekte sonrasında hiç hoş karşılanmayan çeşitli olaylarla hatta toplumsal tepkilerle karşı karşıya kalınmaktadır.
Acaba diyorum bazen siyasal erki elinde bulunduranlar demokrasiyi özümseme sorunları ile karşı karşıya mı kalıyorlar? Kendi düşüncelerinin insanını yaratmak için mi bu türden kısıtlamaları yapıyorlar? Yoksa ülkelerinin içerisinde bulunduğu özel durumlar mı bu yaklaşımları sergilemelerine neden oluyor?
Hani Platon kendi kentini kurarken iyi vatandaşlar yetiştirebilmek için önce doğru olanın ne olduğunu sorgular ve sonunda doğru olanın “güçlü olanın istediklerini yapmak” olduğu yargısına varır ya, orada güçlü olan devlettir. Ve devletin koyduğu kurallara uyanlarda iyi vatandaşlardır. Platondan bu yana yöneticilerdeki zihniyetin ana hatlarıyla pek değişmediğini söylemek ne derece yanlış olur bilemiyorum. Bugünde doğru olan güçlü olan devletin koyduğu kurallara uymak olarak karşımıza çıkmıyor mu? Ama bugün bir farkımız olduğu gerçeğini de göz ardı edemeyiz. Bilinçli vatandaş ya da birey beğenmediği, toplum yararına uygun olmadığı uygulamalar ve dahası yasalar için “sivil itaatsizlik” “pasif direniş” ya da sokaklara dökülüp bunların değiştirilmesi için mücadele edebilmektedir. Dahası seçme hakkını kullanarak yönetsel erki elinde bulunduranları değiştirebilmektedir.
Platon insanları mutlu etmenin yolunu kendine göre bulmuş ve işe çocuklardan başlamıştır. Çocuk masallarında tanrıların yaptığı kötülüklerden bahsedilmemesinin iyi vatandaşlar yetiştireceğine inanmıştır. O nedenle başta Homeros olmak üzere bütün şiir söyleyen ve masal anlatanların masallarında kötü olaylara yer vermemelerini istemiştir. Hatta öyle zaman gelmiş ki yine başta Homeros olmak üzere bütün şairleri kurduğu kentten kovmuştur. Mutlu vatandaşlar ve iyi bireyler yetiştirmek uğruna.
Düşüncelerini tam olarak ifade edemeyen, ülkelerinde meydana gelen her türlü olaydan yeteri kadar haber alamayanların var olması, dini inançların gerektiği gibi yaşanmasına imkan tanınmaması, basına çeşitli sansürler uygulanması gibi durumların var olduğu ülkelerde insanların hürriyetinden bahsedilebilir mi? Ya çağdaş demokrasiden? Bu insanların ruh ve beden sağlıklarının yerinde olduğundan ne derece emin olunabilir? Dahası hürriyetin kısıtlandığı bir ülkede insanların mutlu olması mümkün müdür? İnsanların refah seviyesi ne kadar yükseltilebilir? Refah seviyesi yükselse bile refahın adil paylaşımından bahsedilebilir mi? Elbette ki bu sorulara herkesin verilecek bir cevabı vardır. Elbette ki hiçbir bilinçli vatandaş bu cevapların olumlu olduğundan bahsedemez.
Günümüzde temel hak ve hürriyetlerde; İnsan yaşamı için gerekli olan emek gibi, su gibi, güneş ve toprak gibi en temel ihtiyaç haline gelmiştir. Devletlerin bekası, insanların mutluluğu, refahı, huzuru ve hatta insanlığın geleceği de temel hak ve hürriyetlerin her birey tarafından serbestçe, hiçbir baskı ve kısıtlamaya maruz kalmadan kullanılmasına bağlıdır.